Armenmolen te Neeritter

Armenmolen

Neeritter, Limburg

Nationale Molendag 2023
Zaterdag 13-5
van
12:00:00
tot
17:00:00
Expositie, Verhalenverteller
Nationale Molendag 2023
Zondag 14-5
van
12:00:00
tot
17:00:00
Expositie, Verhalenverteller

Over Armenmolen

Op de Itter- of Ittersebeek, die langs de dorpen Neeritter en Ittervoort stroomt en daar over een klein gedeelte de landsgrens met België vormt, lagen vier watermolens op korte afstand van elkaar.
De oorsprong van de beek ligt in de omgeving van Guitrode in het noordelijke deel van Belgisch Limburg en mondt uit in de Maas bij Wessem. Na het passeren van de grens stroomt het water nog grotendeels door de oude bedding langs de beemden en de molens, die een andere bestemming hebben gekregen.
De beek is vanouds smal en het verhang klein, zodat het watertransport gering is.
In de derde en vierde molen werd in het begin van de 20e eeuw een hulpmotor geplaatst. Omstreeks 1950 werden alle molens stilgelegd; drie molens verdwenen kort na elkaar. In enkele jaren tijds was aan een eeuwenlange bedrijvigheid een einde gekomen.

Door het Traktaat van Londen in 1839 en door de in 1842, 1843 en 1844 gesloten overeenkomsten tussen Nederland en België, werd Neeritter wat het aantal inwoners en het oppervlak betreft ongeveer gehalveerd. Een deel van het dorp bleef Nederlands; het andere deel werd aan België toegewezen.
Uit een aantal buurtschappen, die tot het Nederlandse grondgebied behoorde, zoals Beersel, bestaande uit Beersel, een deel van Kessenich en Neeritter; Groot-Beersel, bestaande uit een deel van Ittervoort en Hunsel, en ook de buurtschap Manestraat van Neeritter, werd in 1845 de Belgische gemeente Molen-Beersel gevormd.

Neeritter was voor de Franse Tijd een vrijdorp. De molen ontleende zijn naam aan het feit, dat hij door een kasteelheer van de Borghitter aan de armen werd geschonken. Later werd het Burgerlijk Armbestuur eigenaresse. Gevelankers op het molengebouw aan de Molenstraat geven het bouwjaar 1686 aan. Een document uit de Schepenbank Neeritter (z.g.n. "gicht") spreekt over een lening van 300 gulden Brabants, die in 1684 is aangegaan. In hetzelfde document staat in de kantlijn met een jaartal van 1687 vermeld dat "het gelt is ge-implyeert totten opbouw van den Armenmolen".
De molen werd bijna drie eeuwen verpacht. Reeds voor de laatste eeuwwisseling was de familie Coolen, pachter. De laatste molenaar was de joviale Pierre Coolen. In 1950 werd het waterrecht verkocht. In 1951 werd het maalwerk uitgebroken en het molengebouw ingericht als wijkgebouw van het "Groene Kruis". Het Burgerlijk Armbestuur werd in 1954 opgeheven, waarna de gemeente Hunsel eigenaresse van de molen werd. In 1961 verkocht de gemeente het gebouw aan het "Groene Kruis", afdeling Neeritter. In 1972 verkocht deze instelling het gebouw aan E.G.J.M. Beunen, die het gebouw als woning inrichtte.
De molen en het muldershuis vormden van ouds één geheel. In de kopgevel aan de bovenzijde van het water bevond zich een smalle toegangsdeur, waarvan de hardstenen dorpel door de loop en de kruiwagenwielen diep was uitgesleten. Toen de molen als wijkgebouw werd ingericht werd tegen deze gevel een portaal gebouwd dat met een lessenaarsdak daarop aansloot.
De molen had in zijn tijd twee koppels 17-er stenen en een houten gangwerk, dat onder de steenbedding lag. Een korte koning met het spoorwiel zorgde voor de aandrijving van de rondsels op de steenspillen. De wieg waarin de staven onder een schuine hoek waren geplaatst, was tegen de onderzijde van het spoorwiel aangebracht. De wieg werkte samen met het aswiel, waarvan de kammen in de schuine zijde van de velg waren gestoken. Om een koppel stenen buiten bedrijf te stellen, werden enige staven uit het rondsel van de betreffende steenspil verwijderd.
Vroeger had de molen een houten onderslagrad. In het midden van de 19e eeuw bedroeg de middellijn daarvan 5,42 m. en de breedte 0,49 m. Later werd het waterrad kleiner gemaakt en bedroeg de middellijn 4,78 m. en de breedte 0,42 m. In het begin van de jaren tachtig van de 19e eeuw bevonden de waterwerken en het waterrad zich in een slechte staat. Het was vooral baron Michiels van Kessenich, die in de jaren 1883-1884 bezwaren maakte tegen een verhoging van het waterpeil en de verbetering van de waterwerken.
In 1907 werd het waterrad in ijzer uitgevoerd. Het kreeg toen een middellijn van 4,60 m. en een breedte van 0,75 m. Het huidige waterrad dateert waarschijnlijk uit 1935.

Aandrijving
Adres

Molenstraat 12, 6015 AC, Limburg

Open op afspraak
Nee
Open voor publiek
Nee
Openingstijden
Schoolbezoek mogelijk
Nee

Word Molenvriend

Nederland zonder molens is ondenkbaar. Maar om deze monumentale iconen te laten draaien en malen is geld en aandacht nodig.

of abonneer je op onze nieuwsbrief!
 

Meer over deze molen

Armenmolen te Neeritter

Locatie

Bezoekadres
Molenstraat 12
Gemeente
Leudal
Plaats
Neeritter
Postcode
6015 AC
Plaats (postadres)
Neeritter
Provincie
Rijksdriehoek: X
184,300
Rijksdriehoek: Y
352,75
WGS84: N (breedtegraad)
51.163438
WGS84: E (lengtegraad)
5.806073

Contact

Eigenaar
N. de Waal en J.M. van der Heijden

Over de molen

Aandrijving
Specificaties
Diam. rad ca. 4,6 m, breedte: 0,74 m

Registratienummers

DHM-databasenummer
1035
Rijksmonumentnummer
22864
Ten Bruggencatenummer
02799