De Groenvelder te Sint Maarten

De Groenvelder

Sint Maarten, Noord-Holland

Nationale Molendag 2024
Niet open op zaterdag 11-5
Nationale Molendag 2024
zondag 12-5
van
11:00:00
tot
16:00:00
Rondleiding

Over De Groenvelder

Waarschijnlijk is de windbemaling in dit gebied ingevoerd kort nadat in 1534 de polder Geestmerambacht hiertoe was overgegaan. Tot omstreeks 1530 had Valkkoog aan de zijde van de Heerhugowaard of Waard hoogstens een zomerkade.
In een sententie van het Hof van Holland van 1578 leest men een eigen verklaring van die van Valkkoog, dat zij toen pas 45 jaar geleden benoorden de Waard een dijk had den gelegd ter afscheiding van hun land van de Waard. Omstreeks 1571 werd de polder in elk geval zelf bemalen, want op een uit die tijd daterende kaart staat ter plaatse van de huidige molen een binnenkruier aangegeven.

Eind 2016 is door het HHNK opdracht gegevens voor een dendrochronologisch onderzoek. Houtmonsters uit diverse achtkantstijlen en legeringsbalken geven kapdata van 1528 en eerder. Als bouwjaar is 1529 het meest waarschijnlijk; mogelijk 1530.

In de Opregte Haarlemmer Courant van 20-11-1841 staat: "Bestuurders van de polder VALKOOG, zijn voornemens op Dingsdag den 14den December 1841, publiek aan te besteden: De verandering met de verdere reconstructie van dezelve polder-watermolen, staande en gelegen te Groenveld, in dezelve polder, gemeente Sint Maarten, en zulks om dezelve molen van het tegenwoordige bestaande scheprad te veranderen in een vijzel". Aan te nemen is dat de molen in de loop van 1842 vervijzeld is.

Destijds was het bemalingsgebied ca. 497 ha. groot, de eigenlijke polder Valkkoog. Binnen deze polder lag toen al de Westerendspolder. Dit poldertje schijnt oorspronkelijk buiten de polder Valkkoog te hebben gelegen, maar is later binnen de omringdijk opgenomen. Het bleef echter over een eigen bemaling beschikken. Het kleine, direct op de boezem uitmalende, achtkante vijzelmolentje met een vlucht van slechts ca. 17 meter brandde omstreeks 1918 af en werd vervangen door een windmotor. In de eerste helft van de 20e eeuw, voor 1936, is voor onderbemaling van het zuidelijke deel van de polder nabij het dorp Groenveld eveneens een windmotor geplaatst, waarvan de vijzel ook door een benzinemotor kon worden aangedreven.

In het begin van de jaren vijftig heeft in de polder een ruilverkaveling plaatsgevonden, waarbij het polderpeil 0,45-0,75 m is verlaagd. De molen is toen voor diepere bemaling geschikt gemaakt. Tezamen met een klein elektrisch vijzelgemaal is hij nog steeds regelmatig voor de bemaling in gebruik. Beide windmotoren zijn als gevolg van de ruilverkaveling verdwenen.

Constructie
Het achtkant is gemaakt van eiken en heeft geen ondertafelement. In tegenstelling tot wat gebruikelijk is zijn de legeringsbalken van de onderste bintlaag niet in elkaar gewerkt, maar liggen ze met enige tussenruimte vrij van elkaar. In de loop der tijd is de molen aanzienlijk verstijfd. Er zijn aanwijzingen dat de oorspronkelijke veldkruisen, regels en hondsoren al eens zijn vervangen. Waarschijnlijk was er vroeger in ieder veld slechts één groot kruis aanwezig. Nu zijn er in ieder veld twee in elkaar gewerkte kruisen, die van jongere datum zijn. Ook is later in ieder veld nog een extra veldkruis geplaatst en is de onderste bintlaag door middel van op en tussen de legeringsbalken aangebrachte grenen vulstukken tot een stijf geheel gemaakt.

 

Boventafelement, rolvloer, kuip en kap zijn al eens vernieuwd, vermoedelijk in de eerste helft van de 18de eeuw. Meer nauwkeurig is, vanwege het al eerder genoemde dendrochronologisch onderzoek, die vervanging gesteld op ca. 1751.

 

De kuip heeft keerschijven. Sinds het vernieuwen van de kap heeft de molen een Vlaamse vang. Het bovenschijfloop is ooit verkleind, waarschijnlijk in het kader van de vervijzeling. Tegenwoordig is er een stalen vijzel, die in 1955 in het kader van de ruilverkaveling is verlengd en versmald.

 

Bouwjaar
1529 of 1530
Functie
Molenaar
Fred Prins
Telefoon
06-55175803
E-mailadres
Aandrijving
Adres
Groenveldsdijk 12
1744 GD Sint Maarten
Noord-Holland
Open op afspraak
Ja
Open voor publiek
Ja
Openingstijden
Op afspraak
Schoolbezoek mogelijk
Nee

Word Molenvriend

Nederland zonder molens is ondenkbaar. Maar om deze monumentale iconen te laten draaien en malen is geld en aandacht nodig.

of abonneer je op onze nieuwsbrief!
 

Meer over deze molen

De Groenvelder te Sint Maarten

Locatie

Bezoekadres
Groenveldsdijk 12
Gemeente
Schagen
Plaats
Sint Maarten
Postcode
1744 GD
Plaats (postadres)
Sint Maarten
Provincie
Rijksdriehoek: X
113709
Rijksdriehoek: Y
530959
WGS84: N (breedtegraad)
52.76438
WGS84: E (lengtegraad)
4.77547

Contact

Eigenaar
Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier
E-mailadres
fred.prins@gmail.com
Telefoon
06-55175803

Over de molen

Inrichting
Aandrijving
Overbrengingsverhouding
1 : 1,90
Specificaties
Vijzel: diam. 1,50 m, ø vijzelbalk: 67 cm, spoed beschoeping: 1,80 m, hellinghoek: 30°;
Opvoerhoogte: 1,55 m (zomerpeil) en 1,55 m (winterpeil)

Registratienummers

DHM-databasenummer
1157
Rijksmonumentnummer
33621
Ten Bruggencatenummer
00329