Tekst Sharon Engers 
Foto's Sharon Engers & Stan Baltus

Molenvirus

Al op 2-jarige leeftijd raakt Stan naar eigen zeggen met het molenvirus besmet. “Mijn oma woonde in Uitgeest naast De Dog en De Kat. Ze wandelde met mij in de kinderwagen naar de molens toe en ik was direct onder de indruk. Mijn ouders dachten dat het een bevlieging was, maar zelfs op het strand maakte ik van mijn hark en schep een wiekenkruis in het zand. Ik wilde liever naar de Zaanse Schans dan naar een pretpark.”

Klusjes

Steeds vaker bezoekt de jonge Limmer molens. Eerst om te kijken en vervolgens om mee te helpen. “Ik raakte langzaam verzeild in de molenwereld en mocht steeds meer doen. Nadat ik mijn zwemdiploma had gehaald, hielp ik iedere woensdag mee op De Dog en op zaterdag op De Kat. Later startte ik ook met klusjes op andere molens. Inmiddels reis ik door het hele land en kom ik overal en nergens.”

Timmeren

Stan heeft zijn passie voor molens niet geërfd, al is het timmeren hem wel met de paplepel ingegoten. “Ik timmerde al toen ik heel jong was, maar dan met een paar kleine latjes. Mijn vader is timmerman en heeft een eigen bedrijf. Hij spoorde me aan om de molenbouw in te gaan, maar daar wilde ik niets van weten. Ik had de wens om molenaar te worden. Nu vind ik het veel leuker om aan molens te sleutelen en is het draaien meer naar de achtergrond geraakt. Al wil ik natuurlijk wel mijn molenaarsdiploma halen als ik 18 ben.”

De Wippenumer en Het Bergzwijn

Inmiddels heeft het natuurtalent meerdere molens een eerste of tweede leven gegeven. Op het erf van De Wimmenumer, de molen van Eric Zwijnenberg in Egmond aan den Hoef, staan wipmolen De Wippenumer en poldermolen Het Bergzwijn. Laatstgenoemde is De Wimmenumer in het klein. “Ik had geen bouwtekening, dus ik heb een keer stiekem de kap ingemeten toen ik bij Eric was. Van afvalhout heb ik in coronatijd de molen gebouwd. Eric was blij verrast, ondanks dat hij vroeger altijd heel stellig zei dat er geen tuinmolens het erf opkwamen.”

Een groot project

Naast deze ‘kleine projecten’, zoals Stan ze noemt, gaat zijn aandacht vooral uit naar een heel groot project: een stellingmolen met een vlucht van 7,30 meter, waarvoor hij het jeugdlintje ontving. “Toen ik klein was bezocht ik regelmatig molen De Mol, een vervallen molen in de tuin van de familie Van der Steen bij ons in Limmen. Meneer Van der Steen heeft de molen zelf gebouwd, maar na zijn overlijden werd er niet meer naar omgekeken. Toen ik 6 jaar was, vroeg ik of de molen nog werd opgeknapt, maar mevrouw Van der Steen zei: “De molen is overleden. Die is dood.” Nadat ook zij kwam te overlijden, ging ik ervan uit dat de overblijfselen van de molen werden gesloopt. Ik ging langs bij de familieleden om iedereen te condoleren en om nog één keer de molen te zien. Ook liet ik weten dat ik wel interesse had in het raamwerk dat er nog stond. Ze zouden erover nadenken. Mijn moeder riep bij thuiskomst dat er geen enkel houtje het huis in kwam. Ze zag de bui al hangen.”

De mooiste dag

“Na een tijdje berichtte iemand van de familie me dat ze nog molenspullen voor me had. Ik moest eigenlijk naar school, maar de spullen ophalen vond ik belangrijker. Ik kreeg een grote doos in mijn handen met een album en nog wat folders en boekjes. Toen ik weg wilde gaan, vroeg ik wat er met de molen ging gebeuren. Tot mijn verbazing hoorde ik, dat ik de molen mocht hebben. Ook kreeg ik wat geld om de molen mee op te knappen. 11 april 2019 was de mooiste dag van mijn leven.”

Veel hulp

Vanaf dat moment gaat het snel. Zijn ouders strijken hun hand over het hart en het project kan van start. “Ik kreeg zoveel hulp van mensen. De kap werd naar onze achtertuin getakeld en de romp naar de caravanstalling van mijn opa. Later werd deze naar de werkplaats van mijn vader gebracht. Mijn instructeur van het Gilde, Abel Blom, is architect. Hij maakte bouwtekeningen. De molencontactdag vond in 2019 plaats in Castricum. Namens Erfgoedvereniging Heemschut kreeg ik een cheque ter waarde van 1.000 euro, in het bijzijn van prinses Beatrix. Dat geld kon ik goed gebruiken voor de restauratie.”

Bouwen in coronatijd

Waar menig jongere coronatijd Netflixend en gamend doorkomt, is Stan vooral aan het bouwen. “In de eerste fase van corona wisten leraren nog niet hoe ze online les moesten geven. Ik begon om 8 uur met mijn schoolwerk en was binnen een uur klaar. Daarna werkte ik van 9 uur ’s morgens tot ’s avonds laat aan De Mol. Ik bouwde zelf de staart, het kruirad, het bovenwiel en de romp. Samen met Tim Doeves van Het Jonge Schaap maakte ik de wieken, compleet van hout en met oud-Hollandse ophekking. Op de Zaanse Schans kwamen destijds geen toeristen, dus hij had tijd om me te helpen. Voor mijn project kwam corona eigenlijk heel goed uit.”

Het begin van het einde

Naast de opbouw van de molen moeten er ook nog veel andere zaken worden geregeld. “Mijn ouders konden me niet helpen met het papierwerk, zoals het aanvragen van vergunningen. Op een avond vertelden ze me dat het project niet langer door kon gaan en ik de molen weg moest doen. Het werd hun te veel. Ik huilde heel hard en belde Eric Zwijnenberg op. Hij besloot me te helpen bij alle zaken en overtuigde mijn ouders. Daar ben ik hem erg dankbaar voor. Zonder hem was het me niet gelukt.”

Spijbelen

Inmiddels staan alle molenonderdelen in een oude koeienstal in Limmen. De kap en de romp zijn gedekt met riet. “De meeste materialen heb ik bij elkaar gesprokkeld en gekregen, maar voor het riet en het dekken moest ik wel betalen. Gelukkig kreeg ik korting van een rietdekker uit Purmerend. Ik hielp een week lang mee. Daar moest ik helaas voor spijbelen, maar het was voor een goed doel. En als ik heel eerlijk ben: tegen zo’n project kan geen enkele school op. Ik heb zoveel geleerd in een korte tijd.”

Schoolproject

Stan volgt sinds dit schooljaar een opleiding tot technicus in hout en restauratie aan het Regio College in Zaandam. Ook op school blijft zijn passie voor molens niet onopgemerkt. “De molenonderdelen van De Mol zijn af, maar ik moet nog een schuur bouwen van 6 meter lang, 3 meter breed en 2,5 meter hoog, waar hij op komt te staan. Dat lukt me niet alleen. Ik heb aan één van mijn leraren gevraagd of ik er een schoolproject van mag maken. Binnenkort start ik met een aantal klasgenoten aan de bouw van het onderstel. Voor het materiaal zamel ik geld in en heb ik subsidie aangevraagd.”

Werkpaard

Als het aan Stan ligt staat de molen eind april 2023 te pronken in de ‘museumhoek’ van Limmen. De bouwvergunning is inmiddels rond. “Het lijkt me gaaf als mensen hem kunnen bewonderen tijdens de Bloemendagen, al wordt dat wel krap qua tijd. Hij kan dan wel draaien, maar nog niet malen. Het oude gangwerk van molen ’t Vergulde Hart uit Westzaan komt erin: een koppel kantstenen, stampertjes, een buil en een koppel mosterdstenen. Eerst maak ik er een specerijmolen van en later hopelijk een multifunctionele molen. Voorheen was het een modelmolen en nu wordt het een werkpaard. Vandaar ook de schuur. Ik heb ruimte nodig voor de onderdelen.”

Een te gekke opening

Over de opening van De Mol denkt Stan diep na. Hij hoopt met zijn project de jeugd enthousiast te maken voor het molenaarsvak. “Als de burgemeester of iemand van het koningshuis de vang licht is dat natuurlijk een grote eer, maar voor jongeren niet zo interessant. Ik zou het leuk vinden als in elk geval een heel cool persoon bij de opening aanwezig is. Misschien kunnen meerderen tegelijk de vang lichten. Ik wil in elk geval graag dat meer jonge mensen het molenvirus te pakken krijgen, zodat molens in stand worden gehouden.”