Dye Sprancke te Sprang-Capelle

Dye Sprancke

Sprang-Capelle, Noord-Brabant

Nationale Molendag 2024
Zaterdag 11-5
van
10:00:00
tot
17:00:00
Rondleiding, Demonstraties door de molenaar
Nationale Molendag 2024
Niet open

Over Dye Sprancke

Sinds vele eeuwen (waarschijnlijk de 15e) staat op de huidige plaats, of in ieder geval de directe nabijheid, een molen.
Op 4 april 1855 brandde de molen af. De toenmalige eigenaar Rijnders zag van herbouw af, omdat de molen behoorlijk onderverzekerd bleek. Molenaar Kien uit Budel durfde de herbouw wel aan en kocht hiertoe de standerdmolen in het nabijgelegen Vrijhoeve-Capelle van de weduwe Heijmans.
Deze rond 1747 gebouwde molen bleek al behoorlijk afgemalen te zijn en voor het herstel werden onderdelen van andere molens gebruikt: op de standerd staat bijvoorbeeld ingekerfd 'Dese standerd is gestoken in het jaar onses Heeren 1768'. Het lijkt onwaarschijnlijk dat een standerd uit 1747 al in 1768 aan vernieuwing toe was.
Volgens overlevering is de verplaatsing met behulp van boomstammen uitgevoerd, wat in dit geval betekende: de molen werd in zijn geheel verrold, en de kast bleef gewoon in elkaar. Voor die tijd bijzonder en gedurfd. 

Vermoedelijk is in die tijd ook een nieuwe bovenas nodig gebleken. Als een van de weinige Brabantse molens heeft deze molen een as die besteld is bij de NSBM (Nederlandse Stoomboot Maatschappij) Fyenoord. Men neemt althans aan dat deze as inderdaad voor deze molen is gemaakt en dat hier geen sprake is van een sloopas.

In de jaren '70 van de 19e eeuw kwam de molen in handen van Dirk Dekker, die molenaarsknecht op deze molen was. Naar verluidt ging deze ineens tot de verkoop over nadat zijn vrouw, met fatale gevolgen, tegen het draaiende gevlucht was gelopen.
In 1930 werd de familie Volkers eigenaar (achter de molen runt deze familie nog steeds een veevoederhandel). Geleidelijkaan werd er minder en minder gemalen en kwam de molen tenslotte tot stilstand en in verval.
 
In 1942 vond er een uitgebreide restauratie plaats waarbij het stormbint geheel vernieuwd werd (en gewijzigd) en Van Busselwieken aangebracht werden. Bij deze gelegenheid werd ook de bijzondere dubbele achtermolen (met spoorwiel) verwijderd. Sinds deze restauratie heeft de molen zijn huidige uiterlijk, een grijze kast met een stormbint met visgraatverband. Vroeger zat hier asfaltpapier.

In 1958 werd de molen eigendom van de toenmalige gemeente Sprang-Capelle en direct hersteld. Een nieuwe herstelbeurt volgde in 1968/69. Omdat de molen daarna zelden tot nooit draaide, was er al snel weer sprake van verval; in 1981 vond weer een ingrijpende restauratie plaats, ditmaal door molenmaker Bos uit Almkerk. Sindsdien maalt Machiel Treffers hier.

In 1994/95 was een nieuwe restauratie nodig, waarbij het kot vernieuwd, het kruiswerk hersteld en de meeste standvinken vervangen werden. De standerd werd hersteld met kunsthars, er kwamen een nieuw gevlucht en nieuw steenrondsel. Vanwege deze enorme ingreep moest de molen volledig worden gedemonteerd.
Toch was dit herstel niet voldoende: men had, vanwege de toen al verslechterende omgeving, de molen kunnen verhogen (door hem bijvoorbeeld op een kunstmatige berg te plaatsen; de molen was toch gedemonteerd!), maar helaas gebeurde dit niet. Ook werd, vanwege geldgebrek, het toen al slechte trapbint niet hersteld en was de ligger van het steenkoppel totaal 'op'. Aldus was na de oplevering geen sprake van een maalvaardige molen.
Ruim tien jaar later volgde een restauratie die de molen recht deed: trapgebint nu wel hersteld; kast (op de borst na) en kap opnieuw bekleed, gaanderij vernieuwd, borst zwart geverfd met witte naald; zijwegen en trapgebint lichtgrijs geverfd met witte bies rondom. Verder werd de kast rechtgezet en het opgemalen koppel stenen vervangen door een nieuw.  Belangrijk was ook dat de vang geheel werd vernieuwd en veranderd van een vast in een scharnierend exemplaar. Zo had deze molen voor het eerst in jaren een vang die naar behoren werkte. Zeer belangrijk was ook dat de roeden opnieuw werden opgehekt met een veel vlakkere schoot: deze was in 1995 te diep uitgevoerd; als gevolg liep de molen langzaam aan en was, eenmaal op gang, moeilijk te vangen.

In de molen wordt nog geregeld consumptiemeel gemalen.

Tot 1942 had de molen een bijzonder gangwerk: naast een gebruikelijk koppel werden, via een spoorwielaandrijving, op de achtermolen nog twee koppels aangedreven, een koppel runstenen (voor het malen van eikenschors) en een koppel stenen voor het malen van tarwe. Een vergelijkbare aandrijving kwam in deze regio meer voor (bijvoorbeeld in de voorganger van de Onvermoeide te Oisterwijk) en is nog steeds aanwezig in de standerdmolens van Alphen aan de Maas en Usselo.

 

Bouwjaar
1747
Functie
Molenaar
Machiel Treffers
Telefoon
06-21953502
Aandrijving
Adres
Oudestraat 84
5161 TB Sprang-Capelle
Noord-Brabant
Open op afspraak
Ja
Open voor publiek
Ja
Openingstijden
Zaterdag 13.00 - 17.00 uur, door de week als de molen in bedrijf is en op afspraak.
Schoolbezoek mogelijk
Nee

Word Molenvriend

Nederland zonder molens is ondenkbaar. Maar om deze monumentale iconen te laten draaien en malen is geld en aandacht nodig.

of abonneer je op onze nieuwsbrief!
 

Meer over deze molen

Dye Sprancke te Sprang-Capelle

Locatie

Bezoekadres
Oudestraat 84
Gemeente
Waalwijk
Plaats
Sprang-Capelle
Postcode
5161 TB
Plaats (postadres)
Sprang-Capelle
Provincie
Rijksdriehoek: X
131178
Rijksdriehoek: Y
409430
WGS84: N (breedtegraad)
51.67317
WGS84: E (lengtegraad)
5.04282

Contact

Eigenaar
Gemeente Waalwijk
Telefoon
06-21953502

Over de molen

Inrichting
Aandrijving
Overbrengingsverhouding
1 : 4,9
Specificaties
1 koppel 17er kunststenen (voormolen);
Luiwerk: kam-aandrijving

Registratienummers

DHM-databasenummer
769
Rijksmonumentnummer
34138
Ten Bruggencatenummer
00376