Het belangrijkste onderdeel van het gemeentelijk omgevingsplan (of tot de invoering van de Omgevingswet: het bestemmingsplan) is de vrijwaringszone of molenbiotoop.

Bestemmingsplannen, beheersverordeningen, en ook de omgevingsvisie en de provinciale omgevingsvisie en omgevingsverordening staan op ruimtelijkeplannen.nl. Voer daar het adres in van het bouwplan om te kijken welke plannen en visies er gelden en of de molenbiotoop is geregeld. Rechts staan de tabbladen ‘Gemeente’, ‘Provincie’ en ‘Rijk’. Bestemmingsplannen staan onder ‘Gemeente’. Kijk goed naar de meest actuele vastgestelde versie. Klik die aan en dan verschijnt het juiste kaartbeeld met links daarvan de legenda. Als er een molenbiotoop is, dan staat deze meestal meteen met een groene lijn of arcering aangegeven.

Op mijnomgevingsvisie.nl  kun je vinden of de gemeente al een omgevingsvisie heeft vastgesteld of daar mee bezig is. Vanaf 1 januari 2024 zijn omgevingsplannen, buitenplanse omgevingsplanactiviteiten, verordeningen en visies terug te vinden in het Digitale Stelsel Omgevingswet (DSO)

Wil je een zaak op de voet volgen, kijk dan bij de betreffende gemeente in het raadsinformatiesysteem (uitgebreide procedures en bestemmingsplannen) en de besluitenlijst van het college (reguliere vergunning).

Vergunningaanvragen, plannen van de overheid en onder de Omgevingswet ook participatie worden officieel gepubliceerd. De wettelijke verplichting is om dit te publiceren in een gemeentelijk blad, een dag-, nieuws- of huis-aan-huisblad of op internet. Er is geen verplichting meer om dit in de Staatscourant te publiceren, al is dit wel het meest gangbaar.

Wat er gebeurt rond jouw molen kun je vinden op officielebekendmakingen.nl. Ook kun je de app Omgevingsalert downloaden: overheid.nl/berichten-over-uw-buurt. Op jouw postcode kun je pushberichten ontvangen.

Denk daar constructief en positief over mee. Je kunt de volgende stappen zetten:

• Ga na in welk stadium het plan zich bevindt (zie vraag 2 of informeer bij de gemeente);
• Ga na of participatie plaatsvindt en of jij daar als moleneigenaar of molenaar bij betrokken kan worden;
• Bereken de maximale hoogte volgens de molenbiotoopformule. Voldoet het plan niet? Vraag dan om dit aan te passen;
• Schat in hoe groot het maatschappelijk belang van het plan is. Wie zijn de voor- en tegenstanders? Waar is compensatie mogelijk?

Ja, dat is in bepaalde gevallen mogelijk. Soms kan er ‘binnenplans’ afgeweken worden. Bij een aantal specifieke bouwactiviteiten kan ‘buitenplans’ worden afgeweken van het bestemmingsplan.

Binnenplans afwijken betekent dat in het bestemmingsplan of omgevingsplan zelf regels zijn opgenomen die aangeven in welke gevallen mag worden afgeweken van de geldende bestemming of beschermingsregels. Het is van belang bij het opstellen van het bestemmingsplan goed op te letten dat is opgenomen dat bij het afwijken van de molenbiotoop altijd:

• advies wordt gevraagd van een ter zake deskundige;
• onderzoek wordt gedaan naar de effecten van het plan op de windvang van en het zicht op de molen.

Buitenplans afwijken van het bestemmingsplan
Als het plan ook niet voldoet aan de afwijkingsregels, dan kan de gemeente als ze dat wil buiten het bestemmingsplan om toch het plan mogelijk maken, dat heet ‘buitenplans afwijken’ van het bestemmingsplan. Er geldt dan bijvoorbeeld een uitgebreide omgevingsvergunningsprocedure. Deze procedure staat uiteraard open vaan bezwaar en beroep.

Vergunningvrij bouwen
Soms mogen kleine bouwactiviteiten zonder vergunning, dus vergunningvrij, worden gebouwd. Denk aan een dakkapel of een aanbouw aan de achterkant van een woning. Let op! Vergunningvrij bouwen mag niet als op die plek ook een vrijwaringszone molenbiotoop geldt. Er is dan sprake van een dubbelbestemming en dan is wél een bouwvergunning nodig, waartegen je bezwaar kunt maken.

Je kunt op verschillende manieren argumenten tegen een bouwplan of windonderzoek verzamelen:

• Kijk goed naar wat er in het bestemmingsplan/omgevingsplan is geregeld. Op welke punten wijkt het bouwplan of de vergunningaanvraag daarvan af?
• oek relevante gemeentelijke beleidsplannen op het gebied van erfgoed en groen en onderzoek welke argumenten u daaruit kunt halen;
• Bestudeer relevante plannen en visies van provincie en/of waterschap.
• Onderzoek en beschrijf op welke wijze het functioneren van de molen wordt verstoord

Windonderzoek en windstatistiek
Ter onderbouwing van de noodzaak af te wijken van de molenbiotoop laten gemeenten (of initiatiefnemers) soms een onderzoek doen naar de effecten van het gewenste bouwplan op de molenbiotoop. Er valt vaak wel het één en ander af te dingen op deze onderzoeken.

De overgang van bestemmingsplan naar omgevingsplan gaat in wanneer de Omgevingswet in werking treedt, op 1 januari 2024. Als moleneigenaar kun je de gemeente vragen de molenbiotoop goed te regelen in het omgevingsplan.

Watermolens hebben veel met het waterschap te maken. Het waterschap voert bijvoorbeeld het beheer over beken en sprengen. Dit betekent dat deze waterschappen handelingen kunnen verrichten die van invloed zijn op de watertoe- en afvoer van een watermolen, bijvoorbeeld de aanleg van een vismigratietrap of het reguleren van de beek. Houdt daarom goed alle visies, plannen, verordeningen en vergunningen van het waterschap in de gaten.

Ook windwater- of poldermolens kunnen in aanraking komen met het waterschap. Maalvaardige poldermolens zijn soms in de Keur van het waterschap aangewezen als maalvaardige molens. Dit betekent dat de Keur de molenbiotoop van deze molens beschermt.  Het Wetterskip Fryslân heeft zelfs verschillende windwatermolens aangewezen als reservegemaal in geval van wateroverlast.

Gebeurt er iets in de buurt van jouw wind- of watermolen, check dan ook wat de Keur regelt voor de bescherming van de biotoop.

Onder de Omgevingswet (vanaf 1 januari 2024) zijn de verantwoordelijkheden wat betreft waterbeleid en – beheer globaal als volgt verdeeld:

• De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het nationale beleidskader en de strategische doelen (zoals vastgelegd in de NOVI) voor het waterbeheer in Nederland.
• De provincie is verantwoordelijk voor de vertaling hiervan naar een regionaal beleidskader en voor strategische doelen op regionaal niveau.
• De waterbeheerder (het Rijk voor het hoofdwatersysteem en de waterschappen voor de regionale watersystemen) is verantwoordelijk voor het operationele waterbeheer.
• De gemeente heeft slechts enkele taken in het beheer van watersystemen.

Het elektriciteitsnetwerk in Nederland is  overbelast. Om de knelpunten op te lossen lopen in diverse regio’s projecten voor de uitbreiding van het landelijk 380 kV hoogspanningsnet.

De aanwezigheid van hoogspanningsmasten in de buurt van molens heeft soms een relatief voordeel: er mogen geen hoge gebouwen of hoge bomen in de buurt staan. Het grote nadeel is natuurlijk de visuele aantasting van het vaak cultuurhistorisch waardevolle landschap rond molens in het veld en de aantasting van het zicht op de molen.

Ben je moleneigenaar of molenaar: zorg dat je op de hoogte bent en meepraat. Kijk hier voor meer informatie over de projecten en de manier waarop je mee kunt praten.